Ομιλία Ευάγγελου Μυτιληναίου στην εκδήλωση αποφοίτων του London School of Economics: Η Ενεργειακή Ασφάλεια και το μέλλον της Ευρώπης σε περιβάλλον συνεχών κρίσεων

Αγαπητέ κ. Πρέσβη,

αγαπητέ κ. Πρόεδρε των LSE Alumni,

αγαπητές φίλες και φίλοι,

θα μου επιτρέψετε να πω και αγαπητές και αγαπητοί συμφοιτητές, μιας και είμαστε αρκετοί σήμερα εδώ, όσοι τελειώσαμε το LSE.

Σας ευχαριστώ θερμά τόσο για την βράβευση, όσο και για την τιμητική πρόσκλησή σας να είμαι ο κύριος ομιλητής στην σημερινή εκδήλωσή μας.

Πάντα όταν κάποιος βραβεύεται νιώθει συγκίνηση.

Δεν σας κρύβω ότι έχω και μια συστολή και συνηθώς δεν αποδέχομαι τέτοιου είδους βραβεύσεις, όμως το LSE έχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου και την πορεία μου.

Κι είμαι ευγνώμων για τα -τόσο- πολύ χρήσιμα μου προσέφερε. Όχι μόνο σε επίπεδο γνώσεων, αλλά και αντίληψης του κόσμου, συνεπώς του τρόπου που σκέπτομαι, και θα έλεγα έχω δράσει και στην επαγγελματική μου πορεία.

Μια πορεία που με φέρνει εδώ, ενώπιών σας, για να συζητήσουμε ένα πολύ ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα:

Την Ενεργειακή Ασφάλεια και το μέλλον της Ευρώπης σε περιβάλλον συνεχών κρίσεων.

Δεν είναι όμως μόνο επίκαιρο. Επιβάλλει και το καθήκον να λεχθούν αλήθειες, που δεν είναι καθόλου ευχάριστες.

Πιστεύω ότι οι κρίσεις αυτές πρέπει να γίνουν η αφορμή για να σημάνει εγερτήριο που θα μας καλέσει όλους, πολιτικούς επιχειρηματίες και απλούς πολίτες, σε δράση.

Διαφορετικά, φοβάμαι ότι στο άμεσο μέλλον δεν θα έχουμε απλώς να αντιμετωπίσουμε δυσκολότερα προβλήματα από τα σημερινά,

αλλά οι λύσεις θα είναι πιο επώδυνες αλλά και οι κοινωνίες πιο απροετοίμαστες, με ό,τι κινδύνους αυτό το τελευταίο μπορεί να κρύβει.

Κλήθηκα πρόσφατα να μιλήσω δημόσια στο φόρουμ του Κύκλου Ιδεών.

Μου προκάλεσε έκπληξη η εντύπωση της τοποθέτησής μου στο ευρύ κοινό, για πράγματα που θεωρώ ότι είναι common knowledge, όπως θα λέγαμε τα χρόνια της φοίτησής μας.

Δεν θα ήθελα να σας κουράσω, επαναλαμβάνοντας τα ίδια. 

Θα ήθελα ωστόσο να αναφερθώ συνοπτικά σε κάποια:

• Η ενεργειακή κρίση δεν γεννήθηκε όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία και δεν θα λήξει όταν τελειώσει ο πόλεμος
• Ξεκίνησε όταν η Ευρώπη και ο υπόλοιπος κόσμος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χρήση των ορυκτών καυσίμων, δημιουργώντας αντικίνητρα, όπως περιορισμό του δανεισμού
• Τέθηκαν στόχοι καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής ιδιαίτερα φιλόδοξοι για την χρήση των ΑΠΕ και δόθηκαν κίνητρα για αύξηση της χρήσης προϊόντων, όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που απαιτούσαν υψηλότερη κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας
• Με την υποχώρηση της πανδημίας, η οικονομική δραστηριότητα επανήλθε στη πρότερη κατάσταση, με πολύ υψηλότερη τη ζήτηση, τόσο εξαιτίας της έλλειψης προϊόντων από την πρότερη κατάσταση, λόγω των lockdowns, όσο και της αυξημένης κατανάλωσης με αυξημένη τη ζήτηση ενέργειας για την παρασκευή
• Κι όλα αυτά γίνονταν, όσο είχαν εγκαταλειφθεί μονάδες παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, ενώ δεν είχαν δημιουργηθεί υποδομές για το νέο περιβάλλον, που ήδη είχαμε θέσει ως στόχο, όπως δίκτυα που θα μπορούσαν να μεταφέρουν αυτή την ενέργεια ή υποδομές αποθήκευσης ενέργειας.
• Δεν πρέπει να ξεχνάμε δε, τις συνθήκες που είχαν ήδη αυξήσει τις τιμές από τον προηγούμενο χειμώνα:
  • η πολιτική κρίση στην Γερμανία μετά την ανάδειξη των πρασίνων ως εταίρων στην κυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές
  • ο βαρύς χειμώνας που αύξησε τη ζήτηση σε όλη την Ευρώπη για ΦΑ
  • το γεγονός ότι η Γαλλία δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει την πυρηνική ενέργεια επειδή τα εργοστάσιά της ήταν εκτός λειτουργίας,
  • σε συνάρτηση με τη μη στοχαστικότητα των αιολικών και της περιορισμένης ηλιοφάνειας στη Βόρεια Ευρώπη
• Την τέλεια καταιγίδα ήρθε να συμπληρώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία
• Όλα αυτά -εν τέλει- επηρεάζουν το πλήρως διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό σύστημα ενέργειας που έχουμε σήμερα, με κορυφαίο το Χρηματιστήριο Ενέργειας στην Ολλανδία, όπου έχουν εκτοξευθεί οι τιμές του ΦΑ.

Προσπάθησα να είμαι συνοπτικός, θέλοντας όμως ταυτόχρονα να θυμίσω αρκετά από τα αίτια, για να γίνει πλήρως αντιληπτό το πολυπαραγοντικό πρόβλημα της ενέργειας.

Όμως πολύ περισσότερο για να γίνει αντιληπτό, πόσο επείγον είναι να μιλήσουμε ειλικρινά για την ενεργειακή κρίση, να θέσουμε επί τάπητος τα προβλήματα και κυρίως να αρχίσουμε να βρίσκουμε λύσεις.

Οι στόχοι για την κλιματική κρίση είναι φιλόδοξοι. Κι είναι επιτακτικό πλέον να κάνουμε κάτι.

Άλλωστε, είμαι από τους πρώτους επιχειρηματίες που έχουν επενδύσει σε αυτή την κατεύθυνση.

Έχουμε σε εξέλιξη ένα τεράστιο πρόγραμμα επενδύσεων, που φτάνει τα 600 εκ. ευρώ, και απλώνεται σε ένα μεγάλος εύρος τέτοιων επενδύσεων, που μειώνουν σημαντικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα:

• Κατασκευή φωτοβολταϊκών σε όλο τον κόσμο, και στις πέντε ηπείρους:
  Η συνολική δυναμικότητα του ώριμου διεθνούς χαρτοφυλακίου μας φτάνει τα 2.396 MW, ενώ περιλαμβάνει μία σειρά έργων σε διάφορα στάδια ανάπτυξης, δυναμικότητας περίπου 3,7 GW.
• Έργα waste to energy όπως αυτό που κάνουμε στη Μεγάλη Βρετανία, που ανήκει στην Covanta, την Green Investment Group και την Biffa κι αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ανάπτυξης ενός κόμβου για τις τεχνολογίες ενέργειας και πόρων, που είναι γνωστός ως Protos και ανήκει στην Peel L&P Environmental, κοντά στο Manchester, στο Cheshire, δυναμικότητας 400.000 τόνων μη ανακυκλώσιμων απορριμμάτων ανά έτος, που θα ολοκληρωθεί το 2023 και θα τεθεί σε εμπορική λειτουργία το 2024. Θα ήθελα να σας ξεναγήσω κάποια στιγμή
• Επενδύσεις για πράσινο αλουμίνιου, που είναι το μέλλον για το μεγαλύτερο σε ζήτηση μέταλλο, ειδικά για την ενεργειακή μετάβαση, αφού μπαταρίες, πάνελς φ/β, ανεμογεννήτριες κατασκευάζονται από αυτό.
• Στην Μεγάλη Βρετανία βέβαια αναλάβαμε και την ανάπτυξη τριών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, σε ανοιχτό κύκλο (OCGT) στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έχουμε υπογράψει συμβάσεις με τρεις θυγατρικές της Drax Group plc, της μεγαλύτερης εταιρείας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο Ηνωμένο Βασίλειο και συγκεκριμένα με τις Hirwaun Power Limited, Progress Power Limited και Millbrook Power Limited για την κατασκευή 3 OCGTs με ισχύ περίπου 299 MW το καθένα.

Όμως, για να μπορέσουμε να φτάσουμε στο σημείο να έχουμε πράσινη ανάπτυξη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ανάπτυξη και βέβαια, να έχουμε επιβιώσει οι άνθρωποι από τις απανωτές οικονομικές κρίσεις, την παγκόσμια ύφεση που είναι προ των πυλών και τον πληθωρισμό.

Γι’ αυτό είναι επιτακτικό να δούμε συνολικά όσα συμβαίνουν στην ήπειρό μας, για να τα λύσουμε.

Και λέω ήπειρο, γιατί παρότι πλέον η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, είναι βασικός παράγον της ευρύτερης ευρωπαϊκής οικογένειας.

Οι δεσμοί παραμένουν, οι οικονομικές κι εμπορικές συναλλαγές παραμένουν, η συνεργασία και οι επενδύσεις επίσης.

Επανέρχομαι ωστόσο στην ενεργειακή κρίση που είναι το βασικό μας θέμα και αγγίζει όλο το εύρος της ανθρώπινης δραστηριότητας σε κοινωνία και οικονομία.

Αναφορικά με την κοινωνία:

Ήδη οι πολύ υψηλές τιμές ρεύματος κάνουν δυσθεώρητους τους λογαριασμούς.

Στην Ελλάδα είμαστε τυχεροί, επειδή η ελληνική κυβέρνηση φρόντισε σύντομα για την δημιουργία του μηχανισμού, που επιβάλλοντας την έκτακτη φορολόγηση στους ηλεκτροπαραγωγούς τροφοδότησε τους λογαριασμούς ρεύματος των πολιτών.

Εμείς, ως εταιρεία, τους τελευταίους 4 μήνες (Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος και έως σήμερα τον Οκτώβριο) έχουμε δώσει 100 εκατ. και μάλιστα το κάναμε αγόγγυστα για να στηρίξουμε τα νοικοκυριά.

Δεν ξέρω βέβαια δημοσιονομικά μέχρι πότε θα είναι εφικτή η λειτουργία αυτού του μηχανισμού, ωστόσο ήταν σημαντική ένεση για τους πολίτες, ώστε να μην δουν τον πραγματικό λογαριασμό που διαφορετικά θα ήταν και 4 και 5 φορές πάνω.

Έρχομαι όμως στην οικονομία και την βιομηχανία.

Η αύξηση του ενεργειακού κόστους έχει δημιουργήσει πολύ σοβαρά θέματα στη λειτουργία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ένα σχέδιο απότομης εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων, χωρίς ενδιάμεσο στάδιο και υποδομές, δημιούργησε τρομερά αντικίνητρα στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, που άρχισε να εγκαταλείπει την ευρωπαϊκή ήπειρο, υπό την απειλή πάντα της ενεργειακής ασφάλειας πέρα από το ενεργειακό κόστος.

Αυτή τη στιγμή, η MYTILINEOS έχει ένα από τα ελάχιστα smelters αλουμινίου στην Ευρώπη, του μετάλλου που αναφέραμε και πριν ως τόσο σημαντικού για την ενεργειακή μετάβαση.

Όλα τα άλλα σταδιακά έχουν εγκαταλείψει την Γηραιά Ήπειρο για χώρες στις οποίες δεν έχουν να πληρώσουν υψηλά CO2 και ενεργειακό κόστος.

Η Ευρώπη λοιπόν πίεσε για πολιτικές βιωσιμότητας και πράσινης μετάβασης, χωρίς να αξιολογήσει αν μπορούν να τις αντέξουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες.

Δεν δώσαμε την απαραίτητη σημασία στην ασφάλεια εφοδιασμού και τώρα τόσο η Ευρώπη σε θεσμικό επίπεδο όσο και οι κοινωνίες της είναι σε απόγνωση και κίνδυνο.

Έτσι, αυτή τη στιγμή, απειλείται η ύπαρξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, μαζί και των θέσεων εργασίας σε αυτή.

Θα ήθελα να σταθώ σε μερικούς μόνο αριθμούς:

Στην Ευρώπη ο ευρωπαϊκός κλάδος των μη σιδηρούχων μετάλλων έχει ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των €120 δισ., με πάνω από 47 εκατ. τόνους ετήσιας παραγωγής.

Με 500.000 άμεσους και 3 εκατ. έμμεσους εργαζόμενους.

Τα μέταλλα παρέχουν στην ευρωπαϊκή καινοτομία και σε ένα ευρύ φάσμα άλλων βιομηχανιών, βασικά υλικά για επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη.

Λόγω της ανθεκτικότητάς τους, μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και να πολλαπλασιάσουν την αξία τους στην ευρωπαϊκή οικονομία.

Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη επαναχρησιμοποιεί: 90% μέταλλα που προέρχονται από κατασκευές κτιρίων, 90% μέταλλα που προέρχονται από τον τομέα των μεταφορών και 60% μέταλλα από ανακυκλωμένες συσκευασίες

Και μερικά αντίστοιχα μεγέθη για την Ελλάδα:

• 000 μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις απασχολούνται στη δραστηριότητα του Αλουμινίου, με πάνω από 30.000 εργαζόμενους.
• Είναι ο τρίτος πιο εξαγωγικός κλάδος της ελληνικής οικονομίας, με αξία εξαγωγών περισσότερων από 2 δις ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 5,4% των συνολικών εξαγωγών της χώρς και ο δεύτερος με το καλύτερο θετικό εμπορικό ισοζύγιο, ύψους 820 εκ. ευρώ.
• Αντιλαμβάνεται κανείς τη συμβολή αυτού του κλάδου στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, όταν αυτό έκλεισε το 2021 με έλλειμα 10,6 δις ευρώ.

Δεν νομίζω ότι συνιστά ανακάλυψη της πυρίτιδας το ότι τα ευχολόγια από μόνα τους καθώς και οι αγαθές προθέσεις, δεν θα μας οδηγήσουν στο στόχο μας εάν η ασφάλεια του εφοδιασμού και οι ανταγωνιστικές τιμές ενέργειας δεν αποτελέσουν ισότιμη προτεραιότητα με την Πράσινη Μετάβαση. Ούτε το ότι ο κόσμος και η οικονομία χρειάζονται ενέργεια σε προσιτές τιμές για να ζήσουν με αξιοπρέπεια.

Δυστυχώς οι διαπιστώσεις αυτές, φοβούμαι αυτονόητες, δεν έγιναν και ίσως ακόμη δεν έχουν γίνει κατανοητές σε στην Ευρώπη.  

Και σήμερα εδώ που βρισκόμαστε, με το φυσικό αέριο στα ύψη, στις Βρυξέλες συζητούν πώς θα πρασινίσει η οικονομία!

Επίσης κανείς δεν  είπε στους πολίτες το κόστος της κλιματικής αλλαγής και αν τους το έλεγε δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συμφωνούσαν με το κόστος αυτό.

Και εγώ αλλά πιστεύω και όλοι οι συνάδελφοί μου που έχουμε την ευθύνη της διατήρησης θέσεων εργασίας και της ανάπτυξης, δεν συμφωνούμε.

Εξάλλου δεν ερωτηθήκαμε, σε θεσμικό επίπεδο, κάτι που θεωρώ ότι ήταν αυτονόητη υποχρέωση των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργάνων.

Είναι βέβαιο, ότι απαιτείται μια πιο ισορροπημένη και ολιστική  προσέγγιση που θα καλύπτει όχι μόνο τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας αλλά  και τη διασφάλιση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης.

Η μη έγκαιρη και μη ρεαλιστική αντιμετώπιση τόσο σοβαρών θεμάτων, είχε βέβαια το αρνητικό αποτέλεσμα να βρεθούμε στο σημερινό σημείο, που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εθνικές κυβερνήσεις,  τεράστιες εταιρείες αλλά και οι πολίτες έχουν πολύ σοβαρές ζημιές καινα αναζητείται Ευρωπαϊκή λύση ενώ τα κράτη μέλη υιοθετούν κάθε είδους διαφορετικά εθνικά μέτρα, θέτοντας σε κίνδυνο τα ίδια τα θεμέλια της εσωτερικής αγοράς ενέργειας.

Ανέλαβα μόλις την προηγούμενη εβδομάδα Πρόεδρος της Eurometaux, της Πανευρωπαϊκής Ένωσης, που εκπροσωπεί τη βιομηχανία μη-σιδηρούχων μετάλλων. Μέλη της είναι εταιρείες κολοσσοί από όλη την Ευρώπη – όπως η Alcoa, Glencore, Hydro, Rio Tinto -  βιομηχανικά επιμελητήρια κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και ενώσεις που εκπροσωπούν παρεμφερείς και εξίσου σημαντικούς βιομηχανικούς κλάδους, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση Αλουμινίου (European Aluminum).

Από τη σύντομη παραμονή μου στις Βρυξέλλες και τις επαφές που είχα, μου κατέστη σαφές πόσο δυσκίνητη έχει γίνει η Ένωσή μας, που από φορέας αλληλεγγύης έχει καταλήξει πεδίον μόνο συμβιβασμών, κυρίως συμβολικών συμβιβασμών, που δεν έχουν αντίκρισμα στην πραγματική κοινωνία και οικονομία.

Χωρίς να φαίνεται λύση, οι Βρυξέλλες -σε μεγάλο βαθμό- συνεχίζουν να επιδιώκουν ορισμένες πρωτοβουλίες, σαν να ήταν "business as usual".

Δεν έχω σκοπό να γίνω μέρος αυτού του τρόπου προσέγγισης των πραγμάτων.

Σκοπεύω να αξιοποιήσω τη θητεία μου ώστε να θέσω τα πράγματα επί τον τύπον των ήλων και να ακουστούν δυναμικά οι θέσεις μας, οι προτάσεις μας, για να κάνουμε και πάλι πρωταγωνιστή την ευρωπαϊκή βιομηχανία.

Στο σημείο που βρισκόμαστε λοιπόν, έχοντας δει αναγκαστικά την πραγματικότητα κατάματα, έχουμε καθήκον να προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε ρεαλιστικά  αυτήν την καταστροφική κρίση, να αφυπνισθούμε και να αναλάβουμε δράση.

Πριν αφανιστούμε. Δεν ήθελα να ακουστώ δυσάρεστος ή απαισιόδοξος. Είμαι πεπεισμένος ωστόσο, ότι επειδή η ενεργειακή κρίση θα είναι για καιρό εδώ, πρέπει να είμαστε άμεσοι και αποτελεσματικοί, για να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της, προς όφελος των ανθρώπων, των κοινωνιών και των οικονομιών τους.

Σας ευχαριστώ.